Lokalna władza bez tajemnic? Obywatelskie inicjatywy na straży jawności

Obywatele patrzą władzy na ręce – lokalne inicjatywy na straży jawności

W polskich samorządach, niezależnie od szerokości geograficznej czy układów politycznych, jedno pozostaje niezmienne – obietnice wyborcze rzadko przekładają się na rzeczywistość. To, co miało być przełomem, często kończy się jedynie zmianą jednego układu na drugi. Tymczasem mieszkańcy, którzy mieli stać się beneficjentami zmian, wciąż są traktowani instrumentalnie – liczą się tylko podczas kampanii wyborczej, a później, gdy próbują egzekwować deklaracje, nagle stają się „przeciwnikami”, „intruzami”, „przegranymi”.

Właśnie z tej frustracji wyrastają inicjatywy takie jak Inicjatywa Białobrzegi, Obserwator Gminy Mińsk Mazowiecki, Grójec Bez Retuszu, Gmina Jasieniec Bez Obłudy – newsy, Ostrów Mazowiecka Na Surowo i jeszcze wiele innych. Każda z nich działa w swoim lokalnym środowisku, każda ma inną historię i kontekst, ale łączy je jedno – dążenie do jawności życia publicznego, kontrola władzy oraz egzekwowanie samorządności w jej rzeczywistej, a nie fasadowej formie.

Demokracja nie kończy się na wyborach

Problem, który dostrzegają te niezależne inicjatywy, jest systemowy. Polityczne roszady na szczeblu samorządowym niewiele zmieniają, ponieważ mechanizmy, które pozwalają na nadużycia, pozostają nienaruszone. Gdy obywatele zaczynają zadawać niewygodne pytania, zamiast odpowiedzi często dostają mur milczenia lub agresję. Władza zamiast dialogu wybiera SLAPP-y (Strategic Lawsuits Against Public Participation) – pozwy mające zastraszyć i uciszyć aktywistów, by przestali patrzeć rządzącym na ręce.

Sieć Obywatelska Watchdog Polska, jako organizacja zajmująca się transparentnością życia publicznego, wspiera te inicjatywy w walce o dostęp do informacji. Co istotne, Watchdog nigdy nie pyta, jakie poglądy mają ci, którzy proszą o pomoc. Nie interesuje ich polityczna afiliacja, lecz prawo obywateli do informacji. Bo dostęp do niej nie powinien być przywilejem, lecz fundamentem demokracji.

Lokalna rzeczywistość bez retuszu

Dlaczego te inicjatywy często działają anonimowo? Odpowiedź jest prosta – w małych społecznościach każda próba ujawnienia niewygodnej prawdy kończy się atakiem personalnym. Krytyka władzy lokalnej odbierana jest nie jako przejaw troski o dobro wspólne, ale jako akt wrogości wobec „boskich” wybrańców. To sprawia, że obywatele, którzy odważyli się wystąpić przeciwko nieuczciwym praktykom, spotykają się z ostracyzmem, nękaniem, a nawet groźbami pod swoim adresem lub rodziny.

Mimo to, dzięki takim inicjatywom mieszkańcy zaczynają rozumieć, że ich rolą nie jest tylko bierne przyjmowanie decyzji rządzących, ale aktywne uczestnictwo w procesach demokratycznych. Bo prawdziwa samorządność to nie tylko wybory co kilka lat – to codzienna kontrola działań tych, którzy zostali obdarzeni mandatem zaufania.

Społeczna kontrola jako klucz do zmian

Obserwując działania tych lokalnych grup, można dostrzec wyraźny schemat: władza działa w ukryciu, obywatelskie inicjatywy próbują ujawniać jej działania, a gdy informacje wychodzą na jaw, następuje fala represji wobec tych, którzy mieli odwagę pytać. To pokazuje, jak bardzo potrzebne są mechanizmy wzmacniające społeczną kontrolę nad samorządami.

Na szczęście w dobie internetu mieszkańcy mają coraz więcej narzędzi do działania. Lokalne portale, grupy w mediach społecznościowych i niezależne platformy informacyjne pozwalają na szybkie ujawnianie nieprawidłowości, wymianę informacji i budowanie społecznej świadomości. Dzięki temu osoby próbujące tuszować niewygodne sprawy mają coraz trudniejsze zadanie.

Nam zależy – i to się nie zmieni !

Nie jest przypadkiem, że większość tych inicjatyw powstała po ostatnich wyborach, kiedy stało się jasne, że kolejne obietnice nie przełożyły się na realne zmiany. To dowód na to, że obywatelskie zaangażowanie nie kończy się w momencie wrzucenia karty do urny. Wręcz przeciwnie – to dopiero początek drogi.

Ostatecznie to właśnie zwykli mieszkańcy, ci „przegrani” i „intruzowie”, mają największą moc sprawczą. A im więcej osób dołączy do tych inicjatyw, tym trudniej będzie władzy ukrywać swoje działania przed tymi, którzy ją wybrali. Bo jak mówi stare powiedzenie: „Aby dowiedzieć się, kto naprawdę tobą rządzi, sprawdź, kogo nie wolno ci krytykować”.

---

Dzisiaj prosimy o wsparcie dla nas wszystkich, którym zależy na transparentności życia publicznego, poprzez przekazanie 1,5 % podatku na rzecz Watchdog – Sieć Obywatelska, który od lat walczy o transparentność życia w naszych małych ojczyznach

https://siecobywatelska.pl/1-5-procent